در جریان یاری رسانی به زلزله زده گان آذربایجان

زلزله در استان آذربایجان تنها لرزش زمین نبود. واکنش شبکه های اجتماعی به این فاجعه خود زمین لرزه ی دیگری بود که در دنیای ارتباطات و فعالیت های اجتماعی در ایران شاهد بودیم. با وجود سرکوب مداوم پلیسی در فضای سایبر و پیگیرد دائمی وبلاگ نویسان منتقد، پائین نگاه داشتن عامدانه سرعت اینترنت کشور و اعمال فیلترینگ شدید دستگاه های سانسور، پس از زلزله آذربایجان شاهد تشکیل گروه های کوچک خبر رسانی و اقدام خودجوش این گروه ها بودیم؛ اقداماتی که در یک همسویی عمومی بسرعت به جریانی بزرگ و تاثیرگذار تبدیل شد. این گروه های خودجوش عملا سهم مهمی از خبررسانی و کمک رسانی به آسیب دیده گان را برعهده گرفتند و وسعت اقدام آنان در حدی بود که عملا دولت و دستگاه های مدیریتی و رسانه های رسمی را به چالش کشید و آنها را به دنباله روی کشاند. توجه به نقش شبکه های اجتماعی در جریان زلزله آذربایجان از دو جهت مهم است.
 اولا: عملکرد این شبکه ها عمق انزوا و رسوایی دستگاه های حکومتی در میان مردم و بی اعتمادی مردم به کارایی آنها را نشان داد.
 ثانیا: فضایی برای اقدام مستقیم فراهم ساخت که پیش از زلزله آذربایجان، در ابعادی که شاهد بودیم، خاصه در حوزه اجتماعی، تجربه نشده بود. این ویژگی اگر برای مجموعه نیروهایی که حضور مستقل، خودسامان و مستقیم مردم در صحنه عمل با راهبردهای سیاسی و مبانی نگرشی آنها مغایریت دارد، پدیده نامبارکی است، برای چپ که موجودیت سیاسی اش تنها در پیوند با اراده و عمل مستقیم اکثریت بزرگ مردم و خودسامان یابی آنها بر بستر منافع حیاتی شان معنا می یابد، اهمیت حیاتی دارد. در دوره ای که سرکوب دائمی بدیهی ترین حقوق فردی و اجتماعی مردم از سوی دیکتاتوری مذهبی حاکم و گردآوری هر ازگاهی  قیم های خودخوانده مردم در کنفرانس های خارج از کشور برای آلترناتیو سازی امپریالیستی و تحمیل آن به مردم ایران جریان دارد، آنان که رهایی از دیکتاتوری و تاسیس دمکراسی در ایران را مستلزم شکل گیری جنبش آگاهانه اکثریت مردم ایران و خودسامان یابی کارگران و زحمتکشان می دانند، ناگزیرند حوزه های عمل مستقل و مستقیم مردم را با حساسیت بیشتری در کانون توجه قرار دهند.در مورد مختصات سازمان یابی شبکه ها در جریان زلزله آذربایجان، تصویر عمومی که در نگاه اول به نظر می آید، درهم آمیختگی خودجوش مجموعه ای از شکل های سازمان یافتگی جدید و قدیم است. مطالعه گزارش های متعدد نشان می دهد که در جریان کمک رسانی به زلزله زدگان همکاری های موردی میان نهادهای خیریه غیردولتی، برخی تشکل های صنفی، اجتماعی و فرهنگی مستقل و گروههای یاری رسانی شکل گرفته از طریق شبکه های اجتماعی در فضای مجازی صورت پذیرفته است. با این حال همین گزارش ها که اغلب از سوی فعالین و کنشگران حاضر در مناطق زلزله زده انتشار یافته، تمایزات و تشابهات مهمی میان دو نوع شبکه های اجتماعی را در دنیای مجازی در حدی که بتوان یک دسته بندی اولیه از آنها ارائه داد، نشان می دهند.

نویسنده: پدرام طنازی