سازمان عفو بین‌الملل با انتشار گزارش سالانه خود در مورد شمار اعدام‌ها در جهان، حذف یا عدم اجرای این مجازات در ۱۴۱ کشور عضو سازمان ملل را بسیار دلگرم‌کننده می‌داند. این دلگرمی در مورد ایران به سردی و تلخی می‌گراید.
گزارش سالانه سازمان حقوق‌بشری عفو بین‌الملل در مورد شمار اعدام‌ها در کشورهای مختلف جهان، سه‌شنبه (۲۷ مارس/ ۸ فروردین) منتشر شد. در این گزارش باردیگر چین در رتبه نخست و ایران در رتبه دوم کشورهایی قرار دارند که سال ۲۰۱۱ میلادی بیشترین آمار اعدام‌ها را در جهان داشتند.سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه خود تأکید کرده که آمار کاملی از تمام اعدام‌های صورت گرفته در چین و ایران ندارد و آمار منتشر شده بر اساس اطلاعاتی تهیه شده است که این دو کشور رسمأ اعلام کردند. به استثنای چین و ایران، با توجه به کاهش آمار اعدام‌ها در جهان، عفو بین‌الملل این روند را دلگرم‌کننده خوانده است.
اجرای اعدام تنها در ۲۰ کشور
گزارش سالانه سازمان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد شمار کشورهای که مجازات اعدام را در قوانین جزایی خود دارند رو به کاهش است. در این گزارش تأکید شده است که حتی در جمهوری خلق چین هم تردید در مورد ثمربخش بودن مجازات اعدام رو به افزایش است.این گزارش با اشاره به کاهش شمار “حکومت‌های جلاد” در جهان، خاطر نشان شده که از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد تنها ۲۰ کشور در سال گذشته مجازات اعدام را اجرا کردند.مجازات اعدام در ۱۴۱ کشور جهان از قوانین جزایی یا حذف شده است یا اینکه صادر می‌شود اما اجرا نمی‌شود. ولفگانگ گرنتس، دبیرکل بخش آلمانی سازمان عفو بین‌الملل تأکید میکند: «روند جهانی به سوی دنیایی بدون مجازات مرگ، بسیار دلگرم‌کننده است. به عنوان مثال سال گذشته، ژاپن و سنگاپور برای نخستین بار پس از سال‌ها، از اجرای هرگونه مجازات اعدام چشم‌پوشی کردند. در آفریقا، نیجریه به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور این قاره رسماً اجرای مجازات اعدام را متوقف کرد. در ایالات متحده آمریکا نیز، ایالت ایلینوی به عنوان شانزدهمین ایالات این کشور مجازات اعدام را از قوانین جزایی خود حذف کرد.
عدم تمایل آخرین دیکتاتور اروپا به عفو
بر اساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۱۱ میلادی دستکم ۶۷۶ نفر (بدون در نظر گرفتن شهروندان چین) توسط حکومت‌ها با زدن گردن، سپردن به چوبه دار، شلیک گلوله یا تزریق سم اعدام شدند.این سازمان همزمان تأکید کرده است که رقم رسمی این آمار بسیار بالاتر از ۶۷۶ مورد است. حکومت‌های جلادی که در اجرای مجازات اعدام مصر هستند، علاقه به همکاری با نهادهای حقوق‌بشری ندارند.به عنوان مثال در اروپا، در حالی که بیش از ۳۰ سال از اجرای آخرین حکم اعدام در خاک آلمان می‌گذرد، روسیه سفید همچنان در شمار حکومت‌های جلاد جهان به شمار می‌رود.در ماه جاری میلادی (مارس) در مینسک، پایتخت این کشور دو مرد جوان اعدام شدند. این دو جوان مظنون به بمب‌گذاری در متروی شهر مینسک بودند که در دادگاهی مناقشه‌برانگیز به اعدام محکوم شدند.علی‌رغم اعتراض سازمان‌های حقوق بشری و کشورهای اروپایی به روند دادگاه این دوجوان، این دو حکم در ماه مارس کاملأ محرمانه و با شلیک گلوله به پشت گردن آنها اجرا شد.سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه خود تخمین زده است که در روسیه سفید از زمان فروپاشی اتحادجماهیر شوروی تا کنون حدود ۴۰۰ نفر اعدام شدند. الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور روسیه سفید که آخرین دیکتاتور اروپا خوانده می‌شود در تمام سالهای حکومت خود تنها یک‌بار یک فرد محکوم به اعدام را عفو کرده است.
آمار واقعی اعدام، بخشی از اسناد محرمانه حکومتی
سازمان عفو بین‌الملل تأکید میکند که در چین به احتمال زیاد شمار اعدام‌ها از مجموع تمامی موارد اعدام در سایر کشورهای جهان بیشتر است. کارشناسان سازمان عفو بین‌الملل تخمین می‌زنند که در این کشور سالانه حدود ۴ هزار حکم اعدام اجرا می‌شود. آمار دقیق اعدام‌ها در چین در شمار اسناد محرمانه حکومتی به شمار می‌رود.چین نیز مانند ایران بخشی از مناطق خاکستری محسوب می‌شود که اطلاعات دقیقی در مورد شمار افرادی که مجازات مرگ در مورد آنها اجرا شده وجود ندارد. کارشناسان سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه خود از اعلام رقم مشخصی در مورد شمار اعدام‌ها در چین چشم‌پوشی کردند.
در رتبه دوم، جمهوری‌اسلامی ایران با “دستکم ۳۶۰ مورد” اجرای حکم اعدام قرار دارد. این احکام در مورد افرادی اجرا شده که به اتهام داشتن رابطه خارج از ازدواج، همجنس‌خواهی یا ارتداد از دین اسلام محکوم به مرگ شدند.
افزایش آمار اعدام‌ها در ایران همزمان با احتمال کاهش اعدام‌ها در چین
سازمان عفو بین‌الملل پیشتر اعلام کرده بود در سال ۱۳۹۰ خورشیدی تعداد اعدام‌های انجام شده در ملاءعام در ایران، نسبت سال قبل چهار برابر شده است. فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های دفاع از حقوق بشر نیز در گزارشی مستند اعلام کرد که از آذر سال ۸۹ تا آذر سال ۹۰ بیش از ۶۰۰ نفر در ایران اعدام شده‌اند.هم‌چنین در پاییز سال ۱۳۹۰ از سوی “کمپین بین‌الملل حقوق بشر در ایران” مواردی از اعدام‌های دسته‌جمعی در زندان‌وکیل آباد مشهد فاش شد. علاوه بر مشهد، در بابل، کرمانشاه و شهرهای کردستان نیز اعدام‌های دسته‌جمعی صورت گرفتند.برخلاف ایران، نکته قابل توجه در مورد چین این است که مفهوم و هدف از اجرای مجازات اعدام از چندی پیش در محافل سیاسی این کشور مورد بحث است. سازمان عفو بین‌الملل در گزارش خود به این نکته اشاره میکند که تا چند سال پیش شمار اعدام‌های سالانه در چین بیش از ۸ هزار مورد بوده است.
پس از چین و ایران عربستان سعودی با رقمی به مراتب کمتر یعنی ۸۲ مورد اجرای مجازات اعدام در سال در رتبه سوم، عراق با ۶۸ مورد در رتبه چهارم، ایالات متحده آمریکا با ۴۳ مورد در رتبه پنجم، یمن با ۴۱ مورد در رتبه ششم و کره‌شمالی با ۳۰ مورد در رتبه هفتم کشورهایی هستند که بیشترین شمار اعدام‌ها را در سال ۲۰۱۱ میلادی داشتند.نکته قابل توجه اینجاست که آمار اعدام‌های سال ۲۰۱۱ میلادی در تمامی این کشورها به استثنای آمریکا، کمترین رقم در سالهای اخیر به شمار می‌رود.
ولفگانگ گرنتس، مسئول بخش آلمانی سازمان عفو بین‌الملل معتقد است اگر این کشورها از مجازات اعدام چشم‌پوشی کنند مشکل اجرای مجازات مرگ ابعاد بسیار کوچکتری به خود خواهد گرفت. اما او نیز مانند سایر کارشناسان سازمان عفوبین‌الملل به خوبی می‌داند که چنین امیدی تا پوشیدن جامه عمل راه درازی پیش‌رو دارد.
نوشته ای از فرزاد سلطانزاده نادری
